EMOZIONANTE

 *** 8 ***

استاد مطهری در کتاب "نظام حقوق زن در اسلام" می فرماید:

«اسلام در عین آنکه زنان را به حقوق انسانی شان آشنا کرد و به آنها شخصیت و حرّیت و استقلال داد، هرگز آنان را به تمرّد و عصیان و طغیان و بدبینی نسبت به جنس مرد وادار نکرد. نهضت اسلامی زن، سفید بود، نه سیاه، نه قرمز، نه کبود و نه بنفش! احترام پدران را نزد دختران و احترام شوهران را نزد زنان از میان نبرد؛ اساس خانواده ها را متزلزل نکرد؛ زنان را به شوهرداری، مادری و تربیت فرزندان، بدبین نکرد؛ برای مردان مجرد و شکارچیِ اجتماع که دنبال شکار مفت می گردند، وسیله درست نکرد؛ زنان را از آغوش پاک شوهران و دختران را از دامن پرمهر پدران و مادران، تحویل صاحبان پُست اداری و پولداران نداد؛ کاری نکرد که از آن سوی اقیانوس ها، ناله به آسمان بلند شود که ای وای، کانون مقدس خانواده متلاشی شد، اطمینان پدری از میان رفت، با این همه فساد چه کنیم؟ با اینهمه بچه کشی و سقط جنین چه کنیم؟ با چهل درصد نوزاد زنا چه کنیم؟ نوزادانی که پدران آنها معلوم نیست و مادرانشان چون آنها را در خانه ی پدری مهربان به دنیا نیاورده اند، علاقه ای به آنها ندارند و همین که آنها را به یک موسسه ی اجتماعی تحویل دهند هیچ وقت به سراغشان نمی آیند...» (مجموعه آثار استاد شهید مطهری/ ج 19/ ص 89)

دانستیم که راه کمال برای هر دو جنس زن و مرد باز است و تنها مسیر رسیدن – به دلیل تفاوت های اساسی- متفاوت است.

و دانستیم که خداوند مرد را بر زن قوّام قرار داده است اما دانستن این نکته هم ضروری است که همانطور که خداوند از یک سو مرد را قوام بر زن معرفی کرده است از سوی دیگر برای او، چهارچوب قرار داده و اجازه ی تسلط بر زن و شکستن شخصیت او را به مرد نداده است. لذا اگر چه از زن خواسته به خاطر حفظ اقتدار مرد، برای بیرون رفتن از خانه از او اجازه بگیرد اما مرد را هم مکلف کرده که مانع رشد و شکوفایی استعدادهای زن نشود و به خصوص برای کسب معرفت در زمینه ی واجبات دین و احکام شرعی، زمینه را برای او فراهم کند. به این ترتیب که یا به زن اجازه ی بیرون رفتن و تعلیم دیدن بدهد و یا خود معلمی به خانه آورد تا به زن بیاموزد.

بنابراین اسلام هرگز به مرد اجازه نداده که مانع علم جویی و کمال طلبی زن شود و مردی را که چنین عمل کند، ظالم دانسته است. البته از آنجا که زن در این باره مختار نبوده، خداوند این ظلم را در وجود او جبران خواهد کرد اما نقصی که مرد ظالم در وجود خود ایجاد کرده، قابل جبران نیست.

اما در مورد شبهه ناقص العقل بودن زن، که همانطور که پیشتر اشاره شد این شبهات معمولا به خاطر عدم برداشت صحیح و علمی از آیات و روایات ایجاد می شود که چند مورد دیگر هم ذکر شده بود. حتما این حدیث از مولای متقیان علی (علیه السلام) را شنیده اید:

معاشر الناس ، ان النساء نواقص العقول، نواقص الحظوظ، نواقص الایمان…

که بر اساس آن ظاهرا ایشان زنان را ناقص العقل و ناقصل الایمان می دانند! و در ادامه حدیث شریف هم دلایلی ذکر می کنند.

پیش از این دانستیم که زن، هیچ نقص و کمبودی نسبت به مرد در مسیر کمال ندارد. علامه محمد تقی جعفری در این رابطه می فرمایند:

«حتی یک آیه در قران هم وجود ندارد که در دو موضوع عقل و ایمان، مردها را بر زنان یا بالعکس زنان را بر مردان ترجیح دهد. آیات قرانی هر دو صنف را در اوصاف عالی انسانی، مشترک می داند.» (ترجمه و تفسیر نهج البلاغه، ج11، ص 286)

همانطور که مستحضرید ائمه اطهار در حکم قران ناطق هستند و ممکن نیست فرمایشی از ایشان به دست ما برسد که با آیات قران تضادی داشته باشد و اصلا یکی از راه های تشخیص حدیث صحیح از جعلی همین تطبیق آن با قران است که از سفارشات معصومین علیهم السلام نیز هست.

اما اینطور هم نیست که هر حدیثی را تفسیر به ظاهر کنیم و قضاوت کنیم که با قران در تضاد هست یا خیر چرا که این موضوع هم مثل تمام تخصص ها، مرجع و متخصص مخصوص خود را می طلبد.

باید توجه داشت که همانطور که قران، ناسخ و منسوخ، محکم و متشابه و شان نزول دارد، احادیث معصومین علیهم السلام نیز چنین است و کلام آنان را نمی توان با استنباط شخصی بررسی کرد.

می دانیم که خیلی از سرزنش های موجود در نهج البلاغه، در ارتباط با اهل کوفه و نافرمانی های پیاپی ایشان از حضرت امیر علیه السلام است و باید دید این حدیث شریف چه زمانی و خطاب به چه افرادی بیان شده است. همانطور که می دانیم اهل کوفه برای سرباز زدن از حضور در  و جهاد، بهانه های مختلفی می تراشیدند که یکی از آن عوامل، زنان آنها بودند که به جای آماده سازی همسرانشان برای جهاد، از حضور آنان در جبهه ها ممانعت می کردند و به این دلیل مشورت با زنان را امیر مومنان نهی کرده اند و مواردی از این دست.

"امام علی (علیه السلام) پیش از هر مکتب مادی طرفدار زن، مدارا با زنان را تحت هر شرایطی حتی در صورت بد رفتاری و اهانت لازم و ضروری دانسته و خشونت و تعرض به او را محکوم نموده است.

«فداروهن علی کل حال»

در بررسی خطبه های نهج البلاغه دانستن چند نکته ضروری است:

*هیچکدام از تفاوتهای موجود بین زن و مرد جنبه ارزشی ندارد.
* بسیاری از گزاره های نهج البلاغه قضایای خارجی است نه قضایای حقیقی.

* تبیین خطب باید با تکیه به قران و سیره عملی حضرت و ادله مذکور در     متن روایت انجام گیرد.

باید دید در نگرش علی (علیه السلام) زن چگونه موجودی است؛ سلوک اجتماعی و سیره عملی حضرت کدام نظریه را تایید می کند؛ آیا در طول زندگی حضرت می توان موردی یافت که عمل و کردار حضرت به گونه ای بوده است که با کرامت انسانی و مقام و منزلت زن منافات داشته باشد؟ عکس العمل حضرت در برابر عایشه بعد از جنگ جمل و شکست او چگونه بود؟

در برابر دشمنیها و توطئه های او، حضرت چه رفتاری داشت؟ آیا از حضرت در رابطه با کرامت و منزلت زن کلام صادر نشده است؟!  در زمینه حقوق زن چطور؟! و در صورت صدور، جمع بین این اقوال چگونه خواهد بود؟! و خلاصه آنکه آیا زن در دیدگاه علی (علیه السلام) موجودی ارزشمند و والا و برخوردار از حقوق انسانی است یا برعکس موجودی پست و بی ارزش است؟

اینکه زن از دیدگاه امیرالمومنین (علیه السلام) دارای چه مقام و منزلتی است مبتنی بر این است که در بینش حضرت، انسان از چه مقام و جایگاهی برخوردار است، زیرا پیامبر و ائمه اطهار (علیه السلام) تنها برای هدایت مرد نیامده اند بلکه برای هدایت انسان آمده اند و فصلی که عهده دار بیان ارزشها و ضد ارزشهاست هرگز موصوف آنها را بدن نمی داند؛ یعنی بدن نیست که مسلمان یا کافر، عالم یا جاهل، متقی یا فاجر، صادق یا کاذب و... می باشد. به عبارت دیگر زن بودن یا مرد بودن مربوط به پیکر است نه جان و روح. تعلیم و تربیت و تهذیب و همه ارزشها از آن نفس است و نفس غیر از بدن و بدن غیر از نفس است. حقیقت انسان، نفس و روح است نه زن و مرد" (برگرفته از وبلاگ جرعه نور)

زن، آیه ی خداست یعنی آیینه ای است که حق از او منعکس می شود؛ یعنی قدرت خدا، خالقیت، ربوبیت، رزاقیت و در یک کلام جلال و جمال خدا، همه در او تجلی یافته است. این زن است که نطفه ی بی جان را در بطن خود پرورش داده، موجود زنده ای را خلق می کند (البته خالقیت ذاتی از آن خداست و زن فقط مظهر خالقیت خداست) و مرد هرگز نمی تواند همچون او، مظهر خالقیت خدا باشد.

« وَمِنْ آیَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکُم مِّنْ أَنفُسِکُمْ أَزْوَاجًا لِّتَسْکُنُوا إِلَیْهَا وَجَعَلَ بَیْنَکُم مَّوَدَّةً وَرَحْمَةً إِنَّ فِی ذَلِکَ لَآیَاتٍ لِّقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ» (روم آیه 21) ؛ و از نشانه های قدرت اوست که برایتان از جنس خودتان همسرانی آفرید تا به ایشان آرامش یابید ، و میان شما دوستی و مهربانی نهاد در این عبرتهایی است برای مردمی که تفکر می کنند.

آیت الله جوادی آملی درباره این آیه نکات جالبی بیان فرموده اند:

«اولا تمام زنان از لحاظ گوهر هستی و اصل مبدا قابلی، همتای مردانند و خلقت هیچ زنی جدای از خلقت مرد نیست... همچنین منشا گرایش مرد به زن و آرمیدن مرد در سایه ی انس به زن، مودّت و رحمتی است که خداوند بین آنها قرار داده است و این مودّت الهی و رحمت خدایی، گرایش غریزی نر و ماده نیست که در حیوانات هم موجود است؛ زیرا قران کریم، گرایش شهوی حیوانات را آیه ی الهی ننامیده و بر آن اصراری نورزیده است... و از این رهگذر، زن، محبوب رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم است: "از دنیایتان، زنان و بوی خوش برای من محبوب است و نور چشمم در نماز قرار داده شده است"... و نیز امام صادق علیه السلام فرموده است: "بیشترین خیر در زنان است"...»

زن، مظهر رحمت و عطوفت الهی است و شاید به همین سبب است که رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم می فرماید:

دختران چه فرزندان خوبی هستند؛ مهربان و گشاده روی، پرتلاش، پناه دهنده و مونس، مبارک و با نظافت هستند...

دخترها موجودات لطیفی هستند و ساختمان وجودشان مجهز است یعنی نهایت حکمت، ظرافت و لطافت در آن به کار رفته؛ و مایه ی انس و برکت هستند.

خداوند وقتی در قران با اشاره به خلقتِ نظام احسن، خود را احسن الخالقین معرفی می کند از برکت و اسم مبارک سخن می گوید و می فرماید: فتبارک الله احسن الخالقین؛ پس باید بین مبارکی و احسن بودن ارتباطی باشد. لذا اگر فرموده اند زن مبارک است یعنی قوای وجود او احسن است و هرچیزش در جای خود نیکوست. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم همچنین فرموده اند: و از مبارکی زن این است که فرزند اولش دختر باشد...

باید دانست که احترام و ارزشی که پیامبر برای حضرت زهرا سلام الله علیها قائل بودند جنبه ظاهری و صوری نداشته بلکه نمودار ارزش وجود زن نزد پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و لطافت الهی این موجود است.

***

در پست بعدی به امید خدا در مورد مهریه ی زن و اشکالاتی که به اصطلاح روشنفکران به این موضوع وارد کرده اند صحبت خواهیم کرد و بعد از آن ان شاءالله وارد مباحث خانواده که اصل مطلب است خواهیم شد.